برخی اصطلاحات عرفانی در ادبیان سالکان و عارفان (قسمت دوم)
در قسمت اول از این مقال، بخشی از استعارات و اصطلاحات کنایی مورد استفاده عرفا و اهل سلوک در نظم و نثر عرفانی سلوک الی الله توسط شاعران و عارفان را برشمردیم. در ادامه شمار دیگری از این عبارات را مورد توجه قرار خواهیم داد:

«بسط »= گشایش دل در حال کشف
«بصیرت»=دیدن حقایق امور در دل عارف
«بلا »=امتحان اهل سلوک
«بنده »= وارسته از بند خودپرستی
«بوته »=وجود سالک مبتدی
«بیت المعمور»= دل عارف که به محبت و معرفت آباد است
«بیداری »=علام صحو، بیداری چشم باطن
«بیعت »=تسلیم مرید به شیخ کامل
«بی نشان »=ذات باریتعالی،مقام فناء
«پرده »=حجاب بین خالق و مخلوق یا عاشق و معشوق
«پرده دار »= ذات ذالجلال احدیّت
«پیچ زلف»=اشکال و صور الهی
«تاب زلف »=اسرار الهی، کتمان اسرار الهی
«پیر»=پیر خرابات، پیر مغان، پیر می فروش، مرشد کامل، پیر طریقت، انسان کامل
«پیک»= جبرئیل امین
«پیمانه »=دل صوفی و عارف، باده حقیقت
«تجرد »=بریدن از علائق دنیوی به منظور شهود حقایق معنوی
«تجّلی»=ظهور غیب بر چشم دل
«تَحَیُّر »=سرگردانی در بحر توحید و وادی عشق
«تدلیس »=شرک و ریا در خرقه زُهد و تقوا
«ترسابچه »=سالک راه طریقت، شیخ کامل
«تشبیه »=مانند دانستن خدا با خلق
«تفرقه»=دل مشغولی به خلق، مقابل جمع یا دل مشغولی به حق
«تَکَبُّر»=بی نیازی خداوند از اعمال سالکان
«تلبیس»=حق نمایی
«تمکین»=حال اهل حقیقت که دیگرگون نمی شود
«تنزیل»=نزول فیض الهی بر دل های مستعد
«تواجد »=اظهار وجد عارف
«توانگری »=دارا بودن جمیع کمالات
«توریه»=پوشیدن حال خود بر اغیار
«تیر مُژه»=نظر لطف الهی به سالک راه طریقت
«جابُلسا»=کنایه از عالم وجود و تَقُیُّد
«جابلقا »=کنایه از عالم روح و اخلاق
«جام »= ظرف(باده) معرفت، احوال و دل عارف
«جام جام »=جام جهان نما؛ قلب و دل عارف، باطن مرد حق
«جام می »=دل شیخ و پیر طریقت که پُر از باده معرفت است
«جامه شویی »=برطرف ساختن صفات رذیله
«جانان »= جان جانان، خداوند حَیّ و قیوم
«جبر »=قهر خداوند بر بنده
«جَعد »= مشکلات طاقت فرسای عالم کثرت برای سالک مبتدی
«جلال »=ظهور استغنای معشوق به عاشق
«جمال »=صفات مستلزم و رحمت و قُرب الهی
«جلوت »=بیرون آمدن سالک از خلوت به صفات الهیه
«جمع »=مقام حضور و وصل و دیدار حضرت حق
«جمع الجمع »=مقام مشاهده حضرت حق در جمیع موجودات
«جوهر اول »=حقیقت محمّدیه
«چاه زنخ (زنخدان)»=مشکلات اسرار مشاهده
«چراغ دل »=نور معرفت الهی
«چشم فتّان »=جذبه های الهی
«چشمه»=منبع فیض الهی، قلب عارف واصل

به نقل از: «عبدالرحیم گواهی، عذر تقصیر به پیشگاه عرفان و تصوف اسلامی، صص 78-77.»